โรคลำไส้ทำงานแปรปรวนหรือโรค IBS (Irritable Bowel Syndrome) เป็นความผิดปกติของระบบทางเดินอาหาร โดยเฉพาะอย่างยิ่งการเคลื่อนตัวของลำไส้ ทำให้เกิดอาการปวดท้องร่วมกับท้องเสียหรือท้องผูก หรือท้องเสียสลับกับท้องผูก
โรคลำไส้ทำงานแปรปรวนเป็นโรคเรื้อรังซึ่งมักจะเป็นๆ หายๆ หรืออาจเป็นตลอดชีวิต แม้จะไม่เป็นอันตรายถึงชีวิต แต่ก็ส่งผลกระทบต่อการดูดซึมอาหารของร่างกายและคุณภาพชีวิต
อาการของโรคลำไส้แปรปรวน
- ปวดท้อง ซึ่งเป็นอาการสำคัญของโรคลำไส้ทำงานแปรปรวน ผู้ป่วยมักจะปวดเกร็งท้องน้อย อาการปวดจะดีขึ้นหลังถ่ายอุจจาระ
- ความผิดปกติในการขับถ่าย อาจมีอาการท้องเสียหรือท้องผูก หรือท้องเสียสลับกับท้องผูก ลักษณะของอุจจาระจะเปลี่ยนไปเป็นก้อนแข็งหรือเหลวเป็นน้ำ ผู้ป่วยอาจถ่ายอุจจาระลำบากขึ้นต้องเบ่งมาก หรืออาจรู้สึกอยากถ่ายอุจจาระทันทีเหมือนกลั้นไม่อยู่ หรือถ่ายอุจจาระบ่อยทั้งๆ ที่เพิ่งไปถ่ายอุจจาระมา หรือต้องถ่ายอุจจาระหลังรับประทานอาหาร รู้สึกเหมือนถ่ายไม่สุด ทวารหนักถ่วงๆ มีการถ่ายเป็นมูกปนออกมากับอุจจาระมากขึ้น ท้องอืดท้องเฟ้อ มีลมในท้องมาก เวลาขับถ่ายมักจะมีลมออกมาด้วย อาการเหล่านี้จะเป็นๆ หายๆ และเรื้อรังเป็นเวลานาน
- อาการทั่วไปของร่างกาย โรคลำไส้ทำงานแปรปรวนจะส่งผลกระทบโดยตรงต่อระบบการดูดซึมอาหาร ผู้ป่วยจึงมักจะมีกลุ่มอาการ เช่น รู้สึกอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย ใจสั่น หายใจถี่ เหงื่อออก อ้วนฉุ ง่วงเหงาหาวนอนบ่อย ไม่สดชื่น หน้าตาอิดโรย มือเท้าเย็น เวียนศีรษะ หน้ามืด รู้สึกสมองล้า ขี้หลงขี้ลืม ขาดสมาธิในการทำงาน ภูมิคุ้มกันต่ำ ฝ้าบนลิ้นสีขาวหรือขอบลิ้นมีรอยกดทับของฟัน เป็นต้น
โรคลำไส้แปรปรวนเกิดจากอะไร
ถึงแม้ว่าโรคลำไส้ทำงานแปรปรวนเป็นโรคที่พบบ่อย และการแพทย์ตะวันตกมีการศึกษาโรคนี้อย่างกว้างขวางก็ตาม แต่ก็ยังไม่พบสาเหตุที่แน่นอน จึงยังไม่มียาที่มีประสิทธิภาพสำหรับโรคนี้โดยเฉพาะ ทำให้แพทย์ต้องบำบัดโรคลำไส้ทำงานแปรปรวนไปตามอาการ เช่น ให้ยาระบาย ในผู้ป่วยที่มีอาการท้องผูกเป็นอาการเด่น ให้ยาแก้ท้องเสีย ถ้ามีอาการท้องเสียเป็นอาการเด่น หรือให้ยาต้านการหดเกร็งของกล้ามเนื้อที่ลำไส้ เพื่อช่วยลดอาการปวดท้อง เป็นต้น ฉะนั้นผลการบำบัดจึงไม่ดีเท่าที่ควร
การแพทย์จีนมีวิธีบำบัดและรักษาโรคลำไส้แปรปรวนอย่างไร
การแพทย์จีนได้จัดโรคลำไส้ทำงานแปรปรวน ให้อยู่ในกลุ่มโรคที่เกิดจากม้ามอ่อนแอ ทำให้ระบบการย่อยกับการดูดซึมอาหารและน้ำในร่างกายพร่อง ทั้งนี้เนื่องจากในทัศนะการแพทย์จีน ม้ามเป็นอวัยวะสำคัญในระบบทางเดินอาหาร หน้าที่สำคัญของม้ามคือ ควบคุมการย่อยกับการดูดซึมอาหารและน้ำเพื่อนำไปหล่อเลี้ยงยังส่วนต่างๆ ของร่างกาย หากม้ามอ่อนแอการย่อยกับการดูดซึมอาหารและน้ำก็จะผิดปกติ ทำให้เกิดอาการท้องอืด ท้องเดินหรือท้องผูก อ่อนเพลีย ยังส่งผลให้เลือดและพลังชี่ในร่างกายก็จะพร่องลงตามไปด้วย ถ้าม้ามแข็งแรงการดูดซึมกับการย่อยอาหารและน้ำก็จะสมบูรณ์ สามารถสร้างเลือดและพลังชี่ไปหล่อเลี้ยงร่างกายได้อย่างเพียงพอ อวัยวะส่วนต่างๆ ก็จะแข็งแรง สมดุลและมีชีวิตชีวา
การแพทย์จีนจึงนิยมใช้ยาสมุนไพรจีนในการบำรุงม้าม เพื่อบำบัดต้นเหตุของโรคลำไส้ทำงานแปรปรวน ส่วนผู้ป่วยที่มีอาการรุนแรงขึ้น หากมีอาการเครียดหรือการเปลี่ยนแปลงทางอารมณ์ ควรเสริมด้วยวิธีปรับความสมดุลของตับ เพื่อมิให้พลังชี่ที่อั้นอยู่ในตับไปรุกรานม้าม
เมื่อม้ามแข็งแรงขึ้น อาการต่าง ๆ ของโรคลำไส้ทำงานแปรปรวนก็จะค่อยๆ ทุเลาลง พร้อมทั้งร่างกายก็รู้สึกสดชื่น แข็งแรง มีชีวิตชีวาขึ้น
