ผมร่วง ผมบาง ผมร่วงเป็นหย่อมๆ งอกใหม่ได้ ด้วยการแพทย์จีน

เส้นผมบนศีรษะของคนเรามีประมาณ 1 แสนเส้น การงอกของเส้นผมต่างจากเล็บเพราะผมไม่ได้งอกตลอดเวลา แต่มีวงจรในการเจริญเติบโตโดยแบ่งเป็น 3 ระยะดังนี้

ระยะการเจริญเติบโต ในระยะนี้ต่อมรากผมอยู่ลึกที่สุดในชั้นหนังแท้และมีหลอดเลือดมาหล่อเลี้ยงมาก จะงอกยาวขึ้นประมาณ 1 ซม. ต่อเดือน ติดต่อกันประมาณ 2-6 ปี ประมาณ 90% ของเส้นผมอยู่ในระยะการเจริญเติบโต
ระยะพัก เมื่อถึงสุดระยะการเจริญเติบโตแล้ว เส้นผมก็จะเข้าสู่ระยะพักซึ่งเป็นช่วงสั้นๆ ประมาณ 2-3 สัปดาห์ ต่อมรากผมจะเลื่อนสูงขึ้นไปและแยกตัวออกจากหลอดเลือดที่มาหล่อเลี้ยง ประมาณ 1% ของเส้นผมอยู่ในระยะพัก
ระยะหยุดการเจริญเติบโต เส้นผมจะเข้าสู่ระยะสุดท้าย ซึ่งจะหยุดการเจริญเติบโตและต่อมรากผมเลื่อนตัวขึ้นไป ระยะนี้จะใช้เวลาประมาณ 3 เดือนและจะถูกเส้นผมที่งอกขึ้นมาใหม่ดันให้หลุดไป ประมาณ 10-15% ของเส้นผมอยู่ในระยะหยุดการเจริญเติบโต

ดังนั้น การที่มีผมร่วงวันละ 10-50 เส้นนั้นจึงเป็นเรื่องปกติ การหวีผมหรือสระผมจะทำให้เส้นผมที่อยู่ในระยะสุดท้ายหลุดร่วงง่ายขึ้น ส่วนเส้นผมที่งอกขึ้นมาจากหนังศีรษะนั้นเป็นเซลล์ที่ตายแล้ว ซึ่งประกอบด้วยโปรตีนเป็นองค์ประกอบสำคัญ แต่ต่อมรากผมเป็นเซลล์ที่มีชีวิตและเปรียบเสมือนโรงงานผลิตเส้นผม ดังนั้นถ้าต่อมรากผมไม่แข็งแรงหรือถูกทำลาย เส้นผมก็จะไม่งอกหรืองอกผิดปกติได้

ต่อมรากผม (Hair Follicle) ซึ่งเป็นซอกลึกจากหนังกำพร้าเข้าไปในชั้นหนังแท้ ต่อมรากผมเป็นที่อยู่ของโคนผม ถ้าไม่มีต่อมรากผมก็จะไม่มีเส้นผม
โคนผมหรือกระเปาะผม (Hair Bulb) ซึ่งอยู่บริเวณต่ำสุดของต่อมรากผมและโป่งออกเป็นกระเปาะ ประกอบด้วยกลุ่มเซลล์ Matrix อีกทั้งยังมีเซลล์สร้างเม็ดสีแทรกอยู่ด้วย
ปุ่มเลี้ยงรากผม (Hair Papilla) ซึ่งเป็นปุ่มเล็กๆ ของหนังแท้ที่งอกขึ้นมา อยู่ด้านล่างสุดของต่อมรากผม และเต็มไปด้วยหลอดเลือดที่มาหล่อเลี้ยงเส้นผม ปุ่มเลี้ยงรากผมจึงเปรียบเสมือนเป็นท่อน้ำเลี้ยงของโรงงานผลิตเส้นผม
กลุ่มเซลล์ Matrix ซึ่งเป็นกลุ่มเซลล์ที่มีการแบ่งตัวอย่างรวดเร็ว เพื่อสร้างเส้นผมขึ้นมาเรื่อยๆ จึงเปรียบเสมือนเป็นโรงงานผลิตเส้นผม
กล้ามเนื้อชันขน (Arrector Pili Muscle) ซึ่งเป็นกล้ามเนื้อมัดเล็กๆ ที่คอยทำให้เราขนลุก
ต่อมไขมัน ซึ่งจะอยู่รอบๆ ต่อมรากผม อาจมีจำนวน 1-6 ต่อมด้วยกันและจะคัดหลั่งน้ำมันออกมายังหนังศีรษะ น้ำมันเหล่านี้ก็จะเคลือบอยู่บนเส้นผม ส่วนจำนวนมากน้อยของต่อมไขมันในแต่ละคน ทำให้เราสามารถแบ่งสภาพเส้นผมให้ออกมาเป็นผมแห้ง ผมมันและผมธรรมดา

อย่างไรจึงเรียกว่าผมร่วงผิดปกติ

การตอบคำถามดังต่อไปนี้ อาจช่วยให้คุณวินิจฉัยว่าตนเองมีอาการผมร่วงผิดปกติหรือไม่

ผมร่วงมากกว่า 50 เส้นต่อวันติดต่อกันนานกว่า 2 เดือน
ผมบางลงและ/หรือผมเส้นเล็กลง
ศีรษะเถิก ไรผมขยับสูงขึ้นเรื่อยๆ
พ่อ แม่หรือปู่ ย่า ตา ยายมีประวัติผมร่วง ผมบาง

หากคุณตอบว่าใช่มากกว่า 1 ข้อ แสดงว่าคุณกำลังเผชิญกับปัญหาผมร่วงผิดปกติ ถึงเวลาแล้วที่คุณควรรีบหันมาใส่ใจดูแลเส้นผมอย่างจริงจัง ก่อนที่ต่อมรากผมถูกทำลายอย่างถาวร

ประเภทของผมร่วงจะจำแนกอย่างไร

เราอาจแบ่งประเภทของผมร่วงออกเป็นกลุ่มใหญ่ๆ คือ ผมร่วงแบบมีแผลเป็นและผมร่วงแบบไม่มีแผลเป็น ส่วนผมร่วงแบบไม่มีแผลเป็น เรายังอาจแบ่งย่อยลงไปได้เป็นกลุ่มต่างๆ อาทิ

ผมร่วงกรรมพันธุ์
ผมร่วงหลังคลอดบุตร
ผมร่วงจากโรคต่าง ๆ เช่น ต่อมไทรอยด์ทำงานน้อย ซิฟิลิส โรคโลหิตจาง การเจ็บป่วยเรื้อรัง เป็นต้น
ผมร่วงจากความเครียดทางร่างกายและจิตใจ เช่น หลังการผ่าตัด การมีไข้สูง การลดน้ำหนักมากในระยะเวลาอันสั้น ตกใจ เสียใจและเศร้าใจ เป็นต้น
ผมร่วงจากการใช้ยา เช่น ยารักษาโรคไทรอยด์เป็นพิษ ยากันชัก ยาลดการแข็งตัวของเลือด ยาโรคหัวใจบางชนิด ยาคุมกำเนิด คอลซิซีนที่ใช้รักษาโรคเกาต์ ยารักษาโรคมะเร็ง วิตามินเอขนาดสูง เป็นต้น
ผมร่วงจากการดูแลเส้นผมไม่ถูกวิธี เช่น การใช้ยาดัดผม ยาย้อมผม ยาโกรกผม ยากัดสีผมมากเกินไป การใช้ความร้อนเป่าผมบ่อยๆ เป็นต้น

สำหรับบทความนี้เราจะอธิบายเฉพาะ ผมร่วงกรรมพันธุ์และผมร่วงเป็นหย่อมเป็นหลัก เนื่องจากเป็นสาเหตุผมร่วงที่พบบ่อยมากที่สุด

อย่างไรถึงเรียกว่าผมร่วงกรรมพันธุ์

ผมร่วงกรรมพันธุ์พบในผู้ชายมากกว่าผู้หญิง ผู้ป่วยมักจะมีพ่อแม่พี่น้องที่มีอาการผมบาง ศีรษะเถิกหรือศีรษะล้านเช่นเดียวกัน แต่บางครั้งก็พบว่าไม่มีบุคคลอื่นๆ ในครอบครัวผมบางเลยก็ได้ ซึ่งเชื่อว่าพ่อหรือแม่หรือบรรพบุรุษของพ่อแม่อาจมีกรรมพันธุ์อยู่โดยไม่แสดงอาการ แต่มีการถ่ายทอดมายังลูก ผมร่วงกรรมพันธุ์ทำให้ต่อมรากผมในบริเวณผมบาง มีความไวต่อฮอร์โมนเพศชายแอนโดรเจน (Androgen) มากกว่าในบริเวณผมปกติ ส่งผลให้ต่อมรากผมฝ่อตัวลง เส้นผมจึงมีอายุสั้นกว่าปกติและร่วงเร็วกว่า อีกทั้งเส้นผมที่เกิดขึ้นใหม่จะมีขนาดเล็กลง บางลงและสั้นลงเรื่อยๆ จนกลายเป็นเส้นขนอ่อนๆ ทำให้บริเวณนั้นแลดูผมบางหรือไม่มีผม ส่วนตำแหน่งที่พบบ่อยที่สุดคือ บริเวณหน้าผากและตรงกลางศีรษะ

ผมร่วงกรรมพันธุ์มักแสดงอาการเมื่อเข้าสู่วัยรุ่น และเป็นมากขึ้นเรื่อยๆ ในผู้ชาย ถ้าเป็นไม่มาก ผมจะบางลงเฉพาะบริเวณหน้าผาก กลายเป็นศีรษะเถิก มีรูปร่างเหมือนตัวอักษร M ถ้าเป็นมากจะทำให้ศีรษะล้าน ส่วนผู้หญิงมักจะเริ่มแสดงอาการหลังเข้าสู่วัยหมดประจำเดือน มักจะร่วงทั่วๆ ไป โดยเฉพาะตรงกลางกระหม่อม ทำให้ผมดูบางลง

ผมร่วงกรรมพันธุ์อาจเกิดร่วมกับหนังศีรษะมันและการมีรังแค ส่งผลให้มีอาการคันศีรษะและมีขี้รังแคมาก

ผมร่วงเป็นหย่อมมีลักษณะอย่างไร

ผมจะแหว่งหายไปเป็นหย่อมๆ ซึ่งมีลักษณะกลมหรือรี ขอบเขตชัดเจนตรงกลางไม่มีเส้นผม แต่จะเห็นเป็นรูขุมขนหนังศีรษะในบริเวณนั้นปกติทุกอย่าง ไม่แดง ไม่เจ็บ ไม่คัน ไม่เป็นเกล็ดหรือเป็นขุย อาจมีผมร่วงเพียง 1-2 หย่อมจนถึงมากกว่า 10 หย่อม หรืออาจลุกลามทั่วศีรษะ จนไม่มีเส้นผมเหลืออยู่เลยแม้แต่เส้นเดียว บางรายอาจมีอาการคิ้ว หนวด เครา ขนตาและขนตามร่างกายร่วงด้วย ผู้ป่วยผมร่วงเป็นหย่อมมักจะมีอาการปวดหลังปวดเอว วิงเวียนศีรษะ นอนไม่หลับ บางครั้งอาจพบร่วมกับโรคอื่นๆ เช่น ต่อมไทรอยด์อักเสบ โรคแอดดิสัน โรคด่างขาว โรคภูมิแพ้ (ลมพิษ ผื่นคัน หวัดจากการแพ้ หืด ฯลฯ) เป็นต้น ถึงแม้ว่าความเครียดไม่ได้เป็นสาเหตุโดยตรงของผมร่วงเป็นหย่อม แต่เป็นเหตุนำของโรคได้

การแพทย์จีนมีวิธีแก้ผมร่วงอย่างไร

ในทัศนะการแพทย์จีน สภาพของเส้นผมมีความสัมพันธ์อันใกล้ชิดกับสารจิง (精: เป็นวัตถุพื้นฐานในการดำรงชีวิตซึ่งเก็บสะสมอยู่ในไต) และเลือด (血: ซึ่งเก็บสะสมอยู่ในตับ)

สุภาษิตการแพทย์จีน เส้นผมเป็นราศีของไต (肾者,其华在发: ความสมบูรณ์ของไตแสดงออกที่เส้นผม) เส้นผมเป็นส่วนปลายของเลือด (发为血之余: หากเลือดในร่างกายเพียงพอก็จะหล่อเลี้ยงเส้นผมได้เต็มที่)

ความสัมพันธ์ของสารจิงและเลือดที่ต้องพึ่งพาอาศัย ส่งผลกระทบและแปรเปลี่ยน เพื่อชดเชยการพร่องลงซึ่งกันและกัน ดังนั้นไม่ว่าการพร่องลงของสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ล้วนส่งผลกระทบต่อกระบวนการโภชนาหารของต่อมรากผม ที่ต้องอาศัยสารจิงและเลือดไปหล่อเลี้ยง การแพทย์จีนจึงนิยมใช้วิธีบำรุงเสริมสร้างสารจิงและเลือดไปพร้อมๆ กัน เพื่อหยุดยั้งการหลุดร่วงของเส้นผม

จากการวิจัยและทดลองทางการแพทย์และเภสัชวิทยาในปัจจุบันพบว่า ยาสมุนไพรจีนที่อยู่ในรูปแบบของสารสกัดเป็นรูปแบบที่มีประสิทธิภาพและความปลอดภัยสูงสุด เนื่องจากสามารถสกัดและควบคุมสารออกฤทธิ์ได้อย่างเข้มข้นและแม่นยำ

เส้นผมสลวย เงางาม หนาแน่น แข็งแรง อาการผมร่วง ผมบาง ผมร่วงเป็นหย่อมๆ หนังศีรษะมัน รังแคมากและอาการคันศีรษะ จึงค่อยๆ ทุเลาลงและอาจหายไปในที่สุด